Groep 6 Lesbrief

Download Lesbrief carnaval groep 6

Centraal thema: Geschiedenis van carnaval en van carnaval in Zevenbergen

Lesdoel

Kinderen weten na deze lessen:

• De geschiedenis van het carnaval Zevenbergen en carnaval (vanaf de Romeinen)
• Echte Zevenbergse carnavalsiconen
  • Bult
  • Konijn
  • Monument
  • Kees Klaassen

Korte inhoud

• Geschiedenis van carnaval
• Het carnaval over de hele wereld
• Geschiedenis van carnaval in Zevenbergen

Voorbereiding/materialen

• Achtergrond informatie uit deze lesbrief

Creatieve opdrachten:

• Fietstocht
• Maak je eigen tijdlijn

Geschiedenis van carnaval

Waar het woord carnaval vandaan komt, is eigenlijk niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk komt het van het Latijnse woord CARNE-VALE. En dat betekent: vlees vaarwel. Vroeger was carnaval een feest waarop mensen tijdelijk afscheid namen van vlees. Sommigen denken dat carnaval al werd gevierd door de Romeinen, de Grieken en de Germanen. Dit waren lentefeesten met veel lawaai, eten en drinken en verkleedpartijen. In Griekenland wordt zelfs nu nog steeds carnaval gevierd.

Er zijn ook geleerden die beweren dat carnaval te maken met het ltaliaanse CARNE LEVARE. Dat betekent: opruimen van het vlees. Van oudsher is carnaval dus een eetfestijn omdat het de laatste mogelijkheid was om nog even flink feest te vieren voor de vastentijd, de tijd waarin iedereen heel weinig eet. Vasten heet dat. Op vette dinsdag, de laatste dag van carnaval, werd al het vet wat er in huis was opgemaakt omdat het anders tijdens het vasten zou bederven.

Het carnavalsfeest zoals wij dat kennen, vieren we elk jaar in februari of maart. Hoe weet je nou precies wanneer dit feest begint? Nou, dat zit zo. Pasen heeft een grote betekenis in datum van carnaval want 42 dagen voor Pasen begint carnaval. Als men de zondag en de maandag met carnaval hiervan afhaalt, heeft men veertig dagen tot Pasen. Dus de periode van dinsdagavond (Vastenavond) tot Pasen noemt men de vastentijd van veertig dagen.

Carnaval is dus op zijn vroegst op 2 februari en op zijn laatst op 8 maart. Pasen wordt voornamelijk gevierd in Rooms-Katholieke landen en streken. Zo zie je dus dat er een verband is tussen carnaval en het Rooms-Katholieke geloof. Tot 30 jaar geleden waren Brabant en Limburg erg katholiek. Kinderen mochten tijdens het vasten geen snoepjes en lekkere dingen eten. Wat ze dan kregen, stopten ze in een doosje en halverwege de vastentijd, op zondag, mochten ze dan uit die doos iets lekkers pakken. Dit was dan de zondag van het halfvasten.

Het carnaval over de hele wereld

Carnaval wordt vooral gevierd in het Zuiden van Nederland in de provincies Noord-Brabant en Limburg. Maar ook in andere delen van Nederland wordt carnaval gevierd. Zoals in Hulst, Rijk van Nijmegen, Over-Betuwe, Lingewaard, De Liemers, Arnhem en Twente. Ook in Denekamp en Losser wordt het gevierd. Daarnaast zijn er ook in de katholieke delen van West-Friesland, Salland, Zuid-Beveland en de Achterhoek carnavalsfeesten. Maar ook buiten Nederland wordt er carnaval gevierd. Uiteraard hebben ze daar weer verschillende tradities en andere gewoontes.

België

In België wordt carnaval bijna overal gevierd. Carnaval wordt gevierd van zondag tot woensdag en in sommige steden vindt op woensdag zelfs een ‘popverbranding’ plaats. Er lopen tijdens carnaval soms wel zeventig groepen door de straten. Traditioneel krijgt Prins carnaval de macht over de stad. Als een prins driemaal wordt verkozen, wordt hij in sommige steden keizer. Ondermeer in Aalst is er een keizer.

Duitsland

In verschillende delen van Duitsland, zoals bijvoorbeeld in het Rijnland, wordt carnaval gevierd. Ook daar vindt men de typische verschijnselen zoals optochten en verklede mensen. De optochten vinden meestal op maandag (Rosenmontag) plaats. Bekende carnavalssteden zijn Aken, Düsseldorf, Duisburg, Keulen, Krefeld en Mainz; kortom in de hele regio Nederrijn wordt het Carnavalsfeest gevierd.

De rest van de wereld

Ook in Zuid-Amerika wordt het carnaval uitbundig gevierd, waarbij vooral het carnaval in Rio de Janeiro heel bekend is want daar vindt de wereldberoemde carnavalsparade plaats. Het grootste straatcarnaval van de wereld vindt overigens plaats in Salvador da Bahia, een andere grote plaats in Brazilië. In New Orleans (Louisiana, VS) heet carnaval Mardi Gras, dit is de Franse uitdrukking voor vette dinsdag. Het is een verkleedfeest (paars, groen en goud) en een paradefeest. Het carnaval van Venetië is rustiger dan het carnaval in de Lage Landen. Men verkleedt zich veelal in historische stijl. De kostuums zijn heel sjiek. In South West England is het West Country Carnival een jaarlijks terugkerend festival met optochten met verlichte wagens. In Spanje is het belangrijkste carnaval het Carnaval in Santa Cruz de Tenerife en vervolgens dat van Cádiz.

Geschiedenis carnaval Zevenbergen (middels fietstocht of online)

In Zevenbergen was het Kees Klasen (naar wie het Kees Klasen Plantsoen (Punt 3 in fietstocht) is genoemd, vlakbij cultureel centrum De Schuur) die de toenmalige burgemeester H.E.M. Schaminee overtuigde om ook hier carnaval te gaan vieren. Er was in Zevenbergen al wel sprake van een zeer bescheiden carnavalsfeest, maar dit ging niet verder dan kinderen die op vastenavond rondgingen en hier en daar aanbelden en wat liedjes zongen. In 1954 was er voor het eerst een echt feest. En in 1959 werden de eerste carnavalsvereningen opgericht De Feestneuzen en De Zevenbergse Dwazen.

Pas 1961 mocht Kees Klasen van de burgemeester een groots carnavalsfeest gaan organiseren. De naam voor de nieuwe opgerichte carnavalsvereniging werd De Zeemeermin. Prins Jan I werd de eerste Prins van Zevenbergen. In een geleend pak stapte hij op zaterdag 3 maart 1962 om 15.00 uur vanuit het oude gemeentehuis (Punt 9 in fietstocht) aan de Prins Hendrikstraat het balkon op. Prins Jan is daarna maar liefst 11jaar prins gebleven! Daarna startte de optocht waar Prins Jan stond op een nagemaakte kasteeltoren en een gedeelte van de muur van het oude kasteel van Sevenberghe met daarvoor een zeemeermin. De Raad van Elf bestond uit 12-jarige jongens in boerenkiel. Op dinsdag 6 maart 1962 vond dan het hoogtepunt van die eerste carnaval in Zevenbergen plaats in de vorm van de optocht. Vijftien wagens en enige muziekgezelschappen, waaronder een op 3 maart opgerichte Boerenhofkapel, trokken vanuit de Pastoor Van Kessellaan door het centrum van Zevenbergen.

Knijn

Hiervoor hebben we geleerd dat het eerste symbool van Stichting Carnaval Zevenbergen een zeemeermin was. Dit symbool is niet heel lang gebruikt. En is al snel vervangen door het bekende Knijn (Punt 7 in fietstocht). Maar waarom eigenlijk dit konijn? De Konijnenberg is een oude Zevenbergse benaming voor een deel van het middengedeelte (aan de zuidzijde) van de Lage Wipstraat (Punt 5 in fietstocht).

Tot eind jaren 90 was deze “berg” er nog met daarop zes huisjes; na de afgraving zijn op die plaats weer een aantal woningen gebouwd (nrs.:73t/m 93). Men heeft wel eens beweerd, dat deze konijnenberg voor een groot deel is ontstaan door de windhoos, die Zevenbergen in 1845 heeft geteisterd. Of dat waar is weet niemand.

Fietstocht

1. ’t Knijnekot

In het Knijnekot van Stichting Carnaval Zevenbergen wordt het hele jaar door flink wat afgebouwd. Spelletjes voor de kindermiddag, kleine carnavalswagens en nog veel meer. Elk jaar worden hier ook knutseldagen georganiseerd.

2. Suikerfabriek

Je denkt misschien dat deze fabriek niets met carnaval te maken heeft, toch is dat niet zo. Er wordt nog heel veel over deze fabriek gepraat bijvoorbeeld in de carnavalsoptocht of in echte Zevenbergse liedjes. Er is een Zevenbergse dweilband dit genoemd is naar de ‘zoemer’ die in de fabriek ging als het pauze was, De Floes. Vroeger was er voor de mensen die in de suikerfabriek werkten een echt carnavalsbal, dat heette het ‘Suikerklontjesbal’.

3. Kees Klasen Plantsoen

In Zevenbergen was het Kees Klasen (naar wie het Kees Klasen Plantsoen is genoemd, vlakbij cultureel centrum De Schuur) die de toenmalige burgemeester Schaminee overtuigde om ook hier carnaval te gaan vieren. Er was in Zevenbergen al wel een zeer bescheiden carnavalsfeest maar dat ging niet verder dan kinderen die op Vastenavond rondgingen en hier en daar aanbelden en wat liedjes zongen. In 1954 was er voor het eerst een echt feest. En in 1959 werden de eerste carnavalsverenigingen opgericht De Feestneuzen en De Zevenbergse Dwazen. Pas 1961 mocht Kees Klasen van de burgemeester een groots carnavalsfeest gaan organiseren. De naam voor de nieuwe opgerichte carnavalsvereniging werd De Zeemeermin.

4. De Schuur

Het cultureel centrum De Schuur is met carnaval de Residentie van Stichting Carnaval Zevenbergen. Dat is eigenlijk zoiets als een clubhuis. In De Schuur wordt met toespraken van Jeugdprins en Jeugdprinses de aftrap gegeven voor het carnaval.

5. Knijneberg

Het symbool dat je overal met carnaval in Zevenbergen ziet is het ‘knijn’. Maar waarom wordt dit konijn eigenlijk gebruikt als symbool? De Konijneberg is een oude Zevenbergse benaming voor een deel van het middelste deel (aan de zuidzijde) van de Lage Wipstraat. Tot eind jaren 90 was deze “berg” er nog met daarop zes huisjes; na de afgraving zijn op die plaats weer een aantal woningen gebouwd (nrs.: 73 t/m 93).

Sommige mensen zeggen dat deze konijnenberg voor een groot deel is ontstaan door de windhoos, die Zevenbergen in 1845 heeft geteisterd. Of dat waar is weet niemand. Maar misschien is de Konijneberg nog wel veel ouder. Lang geleden (voor het jaar 1000 na Chr.) regende het heel erg veel. Hierdoor werd de grond heel erg nat. Deze natte grond werd veen. Deze veenlaag lag tot laat in de Middeleeuwen aan de oppervlakte maar werd daarna met zand bedekt. Soms (zoals bij Konijneberg) zag je in en rond Zevenbergen zandduinen boven de veenlaag uitsteken.

6. De Markt

De zevenbergse Markt is niet alleen het centrum van Zevenbergen maar ook het centrum van het Zevenbergse carnaval. Weken voor de start van carnaval zijn alle cafés hier al versierd met carnavalspoppen die een leuke sfeer geven. Op zaterdag start carnaval altijd met de sleuteloverdracht op de Markt. De gemeente geeft dan de sleutel van de stad aan de Jeugdprins en de ‘grote’ Prins. Zij zijn dan voor 4 dagen ‘de baas’ over Zevenbergen. Niet echt natuurlijk, maar ze zijn samen ‘de baas’ over de viering van carnaval in Zevenbergen.

Tijdens de sleuteloverdracht wordt het symbool van Stichting Carnaval Zevenbergen, het knijn zoals je weet, opgehesen in de kerktoren. Hier blijft het Knijn hangen totdat carnaval is afgelopen. Het symbool voor kindercarnaval is het Kinderknijn. Dit is een kleinere variant van het ‘grote’ Knijn.

7. Oons Knijn

Sinds 11 november 2011 staat op de Markt in Zevenbergen een echt carnavalsmonument. In dit monument zie je weer het symbool van het Zevenbergse carnaval: het Knijn. Dit Knijn zit boven op soort wortel: een suikerbiet. Al heel lang geleden stonden in Zevenbergen de eerste suikerfabrieken van Nederland. In deze fabrieken hebben heel veel Zevenbergse mensen gewerkt, ze waren dus heel erg belangrijk. Het Knijn leest het carnavalssprogrammaboekje De Bult. Op de suikerbiet zie je ook nog alle namen van alle Prinsen van het Zeuvebultelaand staan. Op de suikerbiet zitten zeven glimmende bulten die natuurlijk staan voor Zeuvebultelaand. Het hele monument is gebouwd in laagjes, die lagen staan voor de verschillende mensen van Zevenbergen maar ook voor de lagen waarmee carnavalswagens worden gebouwd.

8. Bartholomeuskerk

Carnaval is van oudsher een Katholiek feest. Het Katholieke karakter is inmiddels wel flink wat minder geworden. Maar ook nu nog neemt de kerk in plaats in het Carnaval in Zevenbergen. Het symbool van het Zevenbergse carnaval, het Knijn, wordt met de start van het carnaval in de toren gehesen en op zondag er is de speciale carnavalsmis waar alle mensen verkleed naar de kerk gaan. Daar luisteren ze naar mooie verhalen van de Pastoor, de Prins en Jeugdprins en Jeugdprinses.

In de katholieke traditie is Aswoensdag (de woensdag na carnaval) het begin van de 40 dagen durende vastentijd, die loopt tot Paaszaterdag. Vanaf Aswoensdag zijn er veertig vastendagen waarbij de zondagen niet worden meegerekend. Op Aswoensdag laten katholieken een kruis met as op hun voorhoofd tekenen, het zogenaamde askruisje.

9. Villa Waterloo

Prins Jan I was de eerste Prins van Zevenbergen. In een geleend pak stapte hij op zaterdag 3 maart 1962 om 15.00 uur vanuit het oude gemeentehuis aan de Prins Hendrikstraat het balkon op. Prins Jan is daarna 11 jaar prins gebleven! Daarna startte de optocht waar Prins Jan stond op een nagemaakte kasteeltoren en een gedeelte van de muur van het oude kasteel van Sevenberghe met daarvoor een zeemeermin. De Raad van Elf bestond uit 12-jarige jongens in boerenkiel.

Creatieve opdracht

En wat is jouw geschiedenis? Aan de hand van de tijdlijn vullen de kinderen hun carnavalsgeschiedenis. Bijvoorbeeld wanneer eerste optocht gezien, uit welk jaar kwam je favoriete liedje etc. Geen interesse in carnaval dan met een andere hobby de tijdlijn laten uitwerken.

is jouw geschiedenis? Aan de hand van de tijdlijn vullen de kinderen hun carnavalsgeschiedenis. Bijvoorbeeld wanneer eerste optocht gezien, uit welk jaar kwam je favoriete liedje etc. Geen interesse in carnaval dan met een andere hobby de tijdlijn laten uitwerken.